نخستین جلد از «دانشنامهی قرآنشناسی» با 400 مدخل و بررسی تأثیر قرآن بر ادبیات فارسی به زودی منتشر خواهد شد.
حجتالاسلام والمسلمین «حسین علویمهر» مدیر اجرایی دانشنامهی قرآنشناسی در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) ضمن اعلام این خبر افزود: هماکنون کار تدوین نخستین جلد از دانشنامهی قرآنشناسی به پایان رسیده است و در آن مباحث علوم قرآنی مانند مباحث درونقرآنی و معارف قرآن، ارتباط قرآن با علوم انسانی در حوزههای قرآن و سیاست، قرآن و حقوق، قرآن و اقتصاد، قرآن و اخلاق، قرآن و عرفان، قرآن و مطالعات اجتماعی، قرآن و ادبیات (تأثیر قرآن بر ادبیات فارسی) و قرآن و اعجازهای ادبی (فصاحت و بلاغت) بررسی شده است.
وی با اشاره به سایر مدخلهای این دانشنامه افزود: انقلاب و پیامبران، علوم تجربی، قرآن و علوم پزشکی، قرآن و هنر و قرآن و مدیریت از دیگر مباحث این دانشنامه هستند که در جلد دوم بررسی میشود.
مدیر اجرایی دانشنامهی قرآنشناسی در پایان تصریح کرد: نخستین جلد از دانشنامهی قرآنشناسی پایان یافته است و پس از نظرخواهی از محققان و کارشناسان به زودی منتشر خواهد شد.
منبع: خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)
روش تفسیری ملاصدرا به لحاظ روشی٬ جامع است و دارای مطالب نقلی و روایی فراوان که از روشهای تفسیری قرآن به قرآن٬ فلسفی و عرفانی نیز بهره میبرد.
«فلاحپور»، عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین درباره «روش تفسیری ملاصدرا» گفت: «تفاسیر ملاصدرا در واقع تداوم حکمت و فلسفه ملاصدراست و از آنجا که فلسفه او در جهان اسلام از دیدگاه کلامی، فلسفی و عرفانی از بهترینها بوده است، تفسیر ملاصدرا نیز از بهترین تفاسیر در میان تفاسیر عرفانی، فلسفی٬ کلامی و نقلی است. تفسیر ملاصدرا به لحاظ روشی جامع است زیرا هم مطالب نقلی و روایی در آن فراوان است و هم از روشهای تفسیری قرآن به قرآن، فلسفی، عرفانی استفاده میکند.»
«فلاحپور» که پایانامهی دانشگاهیاش را نیز پیش از این با موضوع «مبانی اصول و روش تفسیری ملاصدرا» گذرانده است، در بیان جایگاه و تعریف عرفان در نزد صدرا افزود: «عرفان مورد توجه ملاصدرا٬ اعم از عرفان نظری و عملی است و در متن تفسیری ملاصدرا الفاظ و عناوین عرفانی؛ مانند اشراق، مطلع و مکاشفه و امثال این تعابیر فراوان است و این حاکی از این است که ملاصدرا مطالب تفسیری را نوعی اشراق تلقی میکرده است.»
عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین افزود: «اشراقهای عرفانی براساس احادیث و آیات قرآن به وجود آمده و در واقع تفسیر ملاصدرا تفسیر جامعی است که از یک سو توجه به مطالب کلامی، فلسفی، نقلی اعم از روایات و آیات داشته و از سوی دیگر به تفاسیر عرفانی توجه داشته است، البته جنبه فلسفی و عرفانی تفسیر ملاصدرا قویتر از سایر جنبهها است.... در جهان اسلام تفسیر فلسفی در حد تفسیر ملاصدرا که بر اساس عرفان نظری و همراه با استدلال و برهان نوشته نشده است.»
مولف پایاننامه «مبانی اصول و روش تفسیری ملاصدرا» افزود: «ملاصدرا در تفسیر نیز همانند فلسفه از روشهای مختلف فکری بهره برده است. در حکمت متعالیه از روش حکمت مشا٬ اشراق٬ روش عرفانی و هم از آیات و احادیث استفاده شده است و در تفسیرهایش نیز روشهای فکری مختلف جهان اسلام را گرد آورده است تا آنجا که تفسیر ملاصدرا تداوم حکمت و فلسفه ملاصدرا و فلسفه ملاصدرا را نیز تداوم تفاسیرش است. ملاصدرا به دلیل احاطه علمی و ذهن نقادش توانسته محاسن روشهای مشا و اشراق را اخذ و اشکالهایشان را رفع کند؛ مثلا روش استدلال عقلی را از فلسفه مشا که یک فلسفه خشک است بهکار میگیرد.»
وی افزود: «ملاصدرا در مراتب عالی معرفت به معرفت اشراقی یا عرفانی توجه داشته و با توجه به ویژگیهای شخصی خود؛ مانند٬ سیر و سلوکهای نفسانی و معنوی٬ ریاضت داشتن٬ عبادت و زهدش از تمتعات دنیایی بیبهره بود که این روش او موجب شد تا در دورانی که در کهک قم ساکن بود با سیر و سلوک معنوی به مقامات بسیار عالی دست یابد که نتیجه اش بسیاری از معارف عالی است که در کتاب شهیر «الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه العقلیه» ملقب به کتاب اسفار میدرخشد.»
استاد دانشگاه امام حسین روش صدرا را فلسفه تطبیقی دانست که با توجه به تمام روشهای فلسفی و فکری درجهان اسلام است و روشهای کلامی و هم فلسفه مشایی و هم فلسفه اشراقی و هم روش عرفانی را در کنار روش نقلی و قرآن و سنت به کار میگیرد.»
وی افزود: «در تفسیر بعضی از سورهها در اواسط عمرش حدود سال 1025 تا 1030 به شدت روش عرفانی و فلسفی دارد؛ اما در اواخر عمر دوره ای که از کهک قم به شیراز میرود و تدریس میکند و تصمیم به نوشتن یک دوره تفسیر قرآن به روش قبل میگیرد. تفسیری که امروزه موجود است در 7 جلد و توسط انتشارات دیدار شهر قم به چاپ رسانده است و شامل یک جز و نیم قرآن است و هر جلد آن حدود 400 ـ 500 صفحه است. حجم تفسیر سوره فاتحه او حدود 108 صفحه و یا آیه الکرسی حدود 340 صفحه است.»
«فلاحپور» در ادامه سخنان خود گفت: «ملاصدرا در اواخر عمرش تصمیم به نوشتن یک دوره کامل تفسیری قرآن میگیرد و به تفسیر سوره فاتحه و سوره بقره آیات 65و 66 میپردازد که عمرش به پایان میرسد. وی در تفسیر سوره بقره خیلی متخصرتر به تفسیر آیات میپردازد ضمن اینکه به روش مرسوم تفسیرنگاری بیشتر نزدیک میشود و سعی میکند از تفاسیری مثل مجمع البیان٬ کشاف و فخررازی استفاده کند و مباحث فلسفی و عرفانیاش را محدود سازد. اگرملاصدرا تفسیر کامل خود را از قرآن مینوشت، امروزه تفسیر وی مهم ترین تفسیر فلسفی جهان اسلام بود. ملاصدرا از تفسیرش به عنوان تفیسر عظیم یا کبیر یاد کرده است که اگر با آن گستردگی که ملاصدرا در نظر داشت ادامه مییافت، این تفسیر یک تفسیر بسیار گسترده و جامع میشد و مجموعهای از معارف فلسفی، عرفانی، کلامی، نقلی و حتی مباحث قرآنی و در واقع مجموعهای از مباحث عمیق میگشت.»
وی همین تفاسیر موجود صدرا را دریای عظیمی از معارف اسلامی، شیعی و عرفانی و فلسفی دانست که میتواند منشأ استفاده بسیاری از مفسران متأخر و دیگرانی که بتوانند این تفسیر را کامل کنند باشد؛ مثل آیتالله شهید سیدمصطفی خمینی، که تفسیری که از وی باقی مانده با وجود اینکه نتوانسته به پایان برسد، تفسیر خوبی است. این علامه شهید هم قصد داشته تفسیر جامعی را بنویسد.»
«فلاحپور» در ادامه سخنانش گفت: «تفسیر ملاصدرا دارای گرایش عرفانی و فلسفی است و کاملترین و گستردهترین تفسیر فلسفی جهان اسلام٬ تفسیر ملاصدرا است ولی به هر حال عرفان در تفسیر ملاصدرا بارز و برجسته است.»
منبع: ایکنا
مترجمان، هزار سال همواره در ترجمهی قرآن کریم به ساختار آیه دقت نکردهاند و تنها به کار برابریابی پرداختهاند و مترجمان امروز نیز چنان در چنگال نحو عربی گرفتار هستند که نمیتوانند بهخوبی از عهدهی ترجمه بربیابند.
دکتر «آذرتاش آذرنوش» مترجم ادبیات عرب روز گذشته در همایش «ترجمه گذار میان فرهنگها» در کتابخانهی ملی ایران ضمن بیان این مطلب گفت: ترجمهی قرآن به زبان فارسی تاریخ پرفراز و نشیبی دارد. در قرنهای اولیهی ورود اسلام به ایران، کسی جرأت ترجمهی قرآن به زبان فارسی را به خود نمیداد؛ تا جاییکه ایرانیان نزدیک به 350 سال قرآن را بهطور رسمی به زبان فارسی ترجمه نکردند.
وی با توجه به تاریخ ترجمهی قرآن در کشور افزود: اگر بخواهیم در میان مترجمان، نخستین مترجم را نام ببریم باید به سلمان فارسی اشاره کنیم که سورهی فاتحه را برای فهم ایرانیان از قرآن به فارسی ترجمه کرد؛ البته ترجمهی قرآن بهصورت شفاهی بود و دلیل نبود توجه رسمی قرآن به زبان فارسی، مخالفت اشعریها بود و این کار را حرام میدانستند.
آذرنوش در پایان با اشاره به ترجمههای امروز از قرآن گفت: امروز مترجمان قرآن کریم در ترجمهی قرآن، یک نگرانی جدی دارند و با ارایهی ترجمهای از یک آیهی قرآن، این ظن را در ذهن مخاطب ایجاد میکنند که منتسب به فلان مذهب است؛ به عبارتی ترجمه از هر آیهی قرآن این نگرانی را بهوجود میآورد، که مترجم را اشعری، اخباری یا معتزله بنامند.
در این مراسم همچنین «ناصر فکوهی» استاد جامعهشناسی دربارهی «مسألهی واژگان جدید و دشوار علمی در علوم اجتماعی ایران»، با بررسی پدیدهی زبان از منظری جامعهشناختی اظهار کرد: زبان، هم در سطح بینالمللی و هم در داخل یک جامعه عامل قدرت است و در حوزهی داخلی سلسله مراتب اجتماعی را بازتولید میکند و در سطح بینالمللی با نگاهی به نقشهی زبان جهان، میبینیم دقیقاً منطبق با ساختار قدرت در طول صد سال گذشته است.
وی در ادامه به تبیین ویژگیهای جامعهی ایرانی و زمینههای زبانی ملت ایران پرداخت و گفت: قرآن، حافظ و مولوی، مثلث مقدسی در فرهنگ ایرانی هستند و میبینیم یکی از روشهای ترجمهی قرآن به زبان فارسی، از طریق سرودن شعر بوده است.
فکوهی با اشاره به وقوع انقلاب اسلامی در ایران اظهار کرد: ایران از انقلابی عبور کرده است که این رویداد همه چیز از جمله کلمات را بههم میریزد و این موقعیتی است که زبان در علوم اجتماعی دارد.
وی در پایان تأکید کرد: آنچه ما امروز در کتابهای علوم اجتماعی و علوم انسانی میبینیم، وضعیتی نامطلوب است و بهواقع ما نویسندگان و پژوهشگران را با ترجمهی نامطلوب از آثارشان میکشیم.
دومین روز همایش ترجمه گذار میان فرهنگها با حضور مترجمان فرانسوی و فارسی امروز در کتابخانهی ملی برگزار میشود.
منبع: خبرگزاری قرآنی ایران
ادعای اصلی ملاصدرا این بود که پیوند قرآن با برهان و عرفان٬ پیوندی سازمند و منطقی برای دریافت حقایق است و مکتب وی نیز بر همین اساس پایهریزی شده است.
حجت الاسلام «علیاکبر صادقیرشاد»٬ رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه دربارهی تجلی قرآن در آثار ملاصدرا گفت: قرآن به عنوان ضلعی از اضلاع اساسی تفکر ملاصدرا مطرح است تا آنجا که این نگرش در بزرگترین اثر علمی و فلسفی ملاصدرا که به نام «اسفار اربعه» است مشاهده میشود. با وجود اینکه این کتاب یک دایرةالمعارف علمی، فلسفی است از اندک شمار آثار گسترده فلسفه اسلامی که مباحث آن کاملاً منطبق بر تعقل و برهان است.
نویسندهی کتاب «فلسفه دین» در ادامه افزود: صدرالمتألهین در «اسفار اربعه»، افزون بر 700 آیه را مورد استناد و استشهاد قرار داده است تا آنجا که میتوان گفت بین فیلسوفان٬ کسی به اندازه او به قرآن اهتمام نداشته و از قرآن ملهم و متأثر نبوده است؛ لذا میتوان گفت افکار قرآنی در آثار ملاصدرا تجلی و ظهور داشته است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در مورد چگونگی تأثیر قرآن در آثار ملاصدرا افزود: تأثیر تعالیم قرآن به عنوان یکی از سه ضلع پایهی تفکر ملاصدرا٬ به صورت مستقیم است تا آنجا که مشتمل بر عمده آثار ایشان است. در واقع قرآن به صورت یک تفسیر ناتمام و به طور مستقیم در «اسفار» مطرح شده است؛ یعنی اگر کسی استشهادات قرآنی «اسفار» را استخراج کند شاید به عنوان یک کتاب تفسیری محدود، در دو جلد قابل انتشار باشد.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در مورد سبک تفسیری ملاصدرا بیان داشت: مواجهی ملاصدرا با قرآن به صورت حکمی و فلسفی است و در تفسیر صدر المتألهین بیش از تفاسیر مشابه روش تأویل فلسفی وجود دارد در واقع میتوان گفت روش تفسیری ملاصدرا به روش عقلی و سپس تأویلی نزدیک است. وقتی کسی به استنباط قرآن و مفاهیم آن بپردازد، آرا و نظرات خاصی به وجود میآید تا آنجا که میتوان گفت در همه جای تفسیر صدرالمتألهین توجیه قرآنی از برهان فلسفی وجود دارد.
رشاد در ادامه تصریح کرد: همانطور که میتوان از اسفار ایشان دو جلد تفسیر استخراج کرد از تفسیر ایشان نیز میتوان یک جلد فلسفه با مبنای قرآنی استخراج کرد؛ لذا بسیاری از آرای فلسفی ملاصدرا که نیازمند به پشتیبانی وحی بوده است ذیل برخی آیات به نحو مبسوطی در تفسیر آمده است و برخی آیاتی که در کتب فلسفی از باب استشهاد و گاهی در حد تطبیق مورد استناد قرار داده به صورت تفصیل مطرح کرده است و لذا در اینجا فهرست مفصلی از آرای فلسفی مطرح شده ـ که در تفسیر رنگ قرآنی پیدا کرده است ـ را میتوان به دست آورد.
منبع: خبر گزاری قرآنی ایران
اصطلاحات خاص مربوط به برخی واژههای قرآنی، علوم الهیات و به ویژه فلسفهی دین در فرهنگنامهها با مشکلاتی همراه بوده است و این واژهها به درستی معادلیابی نمیشوند.
دکتر «کامران فانی» مترجم و پدر علم کتابداری در ایران در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) ضمن بیان این مطلب گفت: باید در زمینهی فرهنگنامههای دینی برنامهریزی جامع شود و گامهای جدی برداشته شود تا مورد استقبال مخاطبان قرار گیرد و سبب تشویق کتابهای با ارزش را به زبانهای دیگر جهان فراهم کند.
وی با ارزیابی ترجمههای قرآنی فارسی زبانان به زبان دیگر افزود: البته تدوین و تألیف برخی کتابهای مرجع در سالهای گذشته در حوزهی دین در پیشبرد این جریان بسیار امیدبخش بوده است و هماکنون ترجمههایی از قرآن از سوی مترجمان فارسیزبان به زبان انگلیسی و فرانسه صورت گرفته و بیش از 500 کتاب دینی و قرآنی از فارسی به فرانسه منتشر شده که نشاندهندهی تجربههای موفقی در این عرصه بوده است.
نایبرییس کتابخانهی ملی باتوجه به ترجمهی کتابهای دینی ادامه داد: ترجمهی متون دینی مانند ترجمهی متون دیگر مشکلاتی دارد؛ اما مشکلات اختصاصی در زمینهی متون دینی با توجه به چاپ بالای کتاب در حوزهی دین از مشکلات کمتری نسبت به سایر متون برخوردار است.
فانی تصریح کرد: در سالهای اخیر چند گام مهم در زمینهی حمایت از تألیفات دینی برداشته شده و در حوزهی الهیات و ترجمهی متون فلسفی دینی مؤسساتی مشغول به کار هستند و پیشرفت کتابهای مرجع دربارهی ادیان و تدوین دایرةالمعارفها برای ادیان مختلف حاکی از افزایش کمی و کیفی کتابهای مرجع است.
وی در پایان برنامهریزی منسجم و جامع را راهکاری برای بهبود ترجمهها و واژههای فرهنگنامههای قرآنی و دینی دانست و اظهار کرد: باید با برنامهریزی منسجم کتابهای اصیل شناسایی و به طور مداوم چاپ شود تا مخاطبان خود را به طور کامل به سمت خود جذب کند و متولیان فرهنگی با ایجاد برخی زمینهها، رشد کمی و کیفی این تحقیقات را بیشتر کنند.
منبع: واژههای قرآن پنهان در فرهنگنامهها
نشست "پیامبر اعظم (ص)، حقوق و آزادیهای انسان معاصر" شب چهارشنبه با حضور جمعی از پژوهشگران در نمایشگاه بزرگ پیامبر اعظم (ص) برگزار شد.
به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ایرنا، در این نشست "محمد جواد نجفی" استاد دانشگاه علوم و حدیث گفت : اسلام رویکردی اخلاقی به تمام عرصههای زندگی و ابعاد، اجتماعی، اقتصادی و نیز مظاهر تمدن انسانی دارد.
وی افزود: اوج ارزشهای اخلاقی روح دیانت، پیامبر خاتم (ص) است و همه احکام، دستورها، آداب و سنن بر مدار اخلاق شکل گرفته است.
نجفی تاکید کرد: هنگامی که خداوند در قرآن کریم مسلمانان را به پرداخت صدقه، خمس و زکات امر میکند این امر، تنها یک اقدام اقتصادی نیست بلکه نخستین دستاوردش پاکسازی درونی فردیاست که بهاین مهم مبادرت میورزد.
این پژوهشگرتصریح کرد: همه جنبههای مختلف زندگی، ابزاری است تا انسان موجودی متعالی و وارسته شود، چنانچه حضرت علی (ع) میفرماید: " از فقر و تهی دستی بپرهیزید زیرا فقر باعث کاستی جایگاه دین، سبکی خرد آدمی شده و سرانجام انسان را به سوی خشم فرا میخواند."
نجفی افزود: اخلاق رسول گرامی اسلام (ص) خاستگاه و مبنای جاودان حقوق اجتماعی است. چنانچه خداوند در قرآن کریم پیامبر(ص) را چنین توصیف میکند:
"ای پیامبر، تو به برکت لطف خدا با مردم مهربان شدی، اگر تو تندخو بودی آنها از تو دور میشدند."
وی چنین نتیجه گرفت که میدان جاذبهای که بین مردم و پیامبر(ص) ایجاد شده، مبتنی بر اخلاق آن حضرت بوده است.
این پژوهشگر سیره نبوی با تاکید بر این که اخلاق پیامبر (ص)، سرچشمه همه حقوق اجتماعی است، افزود: این حقوق استوار بر آموزههای نبی مکرم اسلام است و رنگ، نژاد، قبیله، حوزه جغرافیایی و تاریخی نمیشناسد و اخلاق پیامبر (ص)، این معجزه جاوید، همه این برکات را برای ما به ارمغان آورده است.
نجفی تصریح کرد: خداوند برای همه انسانها حق انتخاب قائل شده است و در قرآن میفرماید: "پیامبران را فرستادیم تا مردم بابهرهگیری از آموزههای دینی، شایستگی یابند، در نظام عادلانه مشارکت داشته باشند."
وی در پایان یادآور شد: آنچه که ما از قرآن فرا گرفتیم، این است که اسلام بزرگترین پشتوانه حقوق اجتماعی همه انسانها در تمام عصرها و قرون محسوب میشود.
بر اساس گزارش ایرنا، همچنین دراین نشست، "محمود حکیمی" از نویسندگان حوزه دین برای کودکان و نوجوانان، با بیان این که امنیت اجتماعی یکی از اصلیترین حقوق اجتماعی است که پیامبر (ص) تلاش کرد تا در جامعه پدید آورد، افزود: در قرآن آمده است; بدترین افراد کسانی هستند که مردم از ترس آزارشان به آنها احترام بگذارند.
وی تاکید کرد: هنگامی که ملتی دچار وحشت شده و ترس بر جامعه مستولی شود، مشکلات فراوانی ایجاد میشود که از اساسیترین آنها چاپلوسی و دو چهره شدن انسان هاست.
حکیمی تصریح کرد: در واقع پیامبران توحیدی همواره تلاش کردهاند تا امنیت اجتماعی در جامعه پدید آمده و انسانها دچار وحشت نشوند.
"مسعود انصاری" از دیگر دین پژوهان معاصر نیز در سخنانی گفت: اساس دعوت پیامبران، احقاق حقوق اجتماعی بوده است.
وی افزود: در حقوق جزای مدرن اعلامیه حقوق بشر، دو اصل وجود دارد; یکی قانونی بودن و دیگری شخصی بودن جرائم و مجازات ها.
انصاری به قدمت حقوق در دین اسلام اشاره کرد و افزود: در مکتبی که داعیهاش احقاق حقوق فردی و اجتماعی است، پیشینه شناخت این دو اصل از ۱۵۰ سال نمیگذرد و ۵۰سال است که به طور رسمی اجرا میشود، در حالی که در مکتب اسلام این حقوق قدمتی بسیار دیرینه دارد.
وی تصریح کرد: در قانون اسلام، هیچ کس را نمیتوان مجازات کرد، مگر این که از نظر قانون جرمی را مرتکب و مستوجب مجازات باشد.
این پژوهشگر اهل سنت و مترجم قرآن کریم افزود: در اسلام هر کس مستوجب کیفری است که جرمش را خود مرتکب شده باشد یعنی هیچ کس را برای جرم فرد دیگری مجازات نمیکنند، در قرآن نیز آمده است; " هر کس نتیجه کاری را می بیند که در آن سعی کرده و از اراده او ناشی شده باشد."
نشست بعدی این نمایشگاه با حضور حجتالاسلام "اسفندیار ایازی" و استاد " یحیی یثربی" به موضوع رویکردهای جدید الهیات معاصر به پیامبر اعظم (ص) اختصاص دارد که عصر روز چهارشنبه ۲۳اسفند ماه برگزار خواهد شد.